Θεαφανώ

Όνομα πριγκιπισσών της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. 1. Βυζαντινή πριγκίπισσα (10ος αι.). Ήταν κόρη του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Z’ του Πορφυρογέννητου και της Ελένης. Μετά την άνοδο του αδελφού της Ρωμανού B’ στον θρόνο, το 959, η Θ., μαζί με τη μητέρα της και τις 4 αδελφές της, έπεσαν θύματα των δολοπλοκιών της νέας αυτοκράτειρας Θεοφανώς (βλ. λ. παραπάνω), γυναίκας του Ρωμανού, η οποία έπεισε τον τελευταίο να τις απομακρύνει από το παλάτι. Κατά διαταγή του Ρωμανού οι πριγκίπισσες αδελφές του, μεταξύ των οποίων και η Θ. και η βασιλομήτορα Ελένη, κουρεύτηκαν παρά τη θέλησή τους και οδηγήθηκαν με τη βία στην Κανίκλειο μονή της Κωνσταντινούπολης όπου συνέχισαν, ωστόσο, να εισπράττουν το πριγκιπικό τους επίδομα. 2. Βυζαντινή πριγκίπισσα (10ος αι.). Ήταν σύζυγος του Όθωνα B’ (973-983), αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας του Γερμανικού Έθνους. Ο γάμος της (972) με τον τότε διάδοχο του θρόνου, ήταν αποτέλεσμα της πολιτικής του Τσιμισκή, που αντίθετα από τον Νικηφόρο Φωκά, επεδίωξε στενότερες σχέσεις με τους Γερμανούς, με την ελπίδα ότι θα τον βοηθούσαν εναντίον της αραβικής απειλής. Η Θ. ως αυτοκράτειρα, εισήγαγε στη Γερμανία στοιχεία του βυζαντινού πολιτισμού· χάρη στη Θ. διαδόθηκαν τα γράμματα και η τέχνη με τους βυζαντινούς λόγιους και τους τεχνίτες που εγκαταστάθηκαν στη Γερμανία και καθιερώθηκαν στη γερμανική αυλή βυζαντινά έθιμα. Μετά τον θάνατο του συζύγου της (983), κυβέρνησε ως επίτροπος του γιου της Όθωνα Γ’, που μεγάλωσε με βαΘύ σεβασμό και θαυμασμό προς το Βυζάντιο και την ελληνική παιδεία, στην οποία μυήθηκε από Έλληνες δασκάλους. Η αγωγή του αυτή και o θαυμασμός του προς τον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό τον επηρέασε βαθύτατα στην αντιμετώπιση του αυτοκρατορικού θεσμού και στους οραματισμούς του για μια ανασύσταση της αρχαίας Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, που ανακόπηκαν όμως από τον πρόωρο θάνατό του.